Çocuklar Subliminal Mesajlara Nerelerde Maruz Kalır?
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte tv, sinema, reklamlar ve oyun sitelerinde subliminal mesajlara maruz kalan çocukların ahlaki gelişimlerin olumsuz etkilendiği araştırmalar sonucunda tespit edilmiştir. Bu makalemizde Subliminal mesajın ne olduğu, bunun nasıl tespit edilebilceği ve ekranlarda karşılaşılan Subliminal mesajların çocukları nasıl etkilediği üzerinde durulacaktır.
Aileler Suliminal Mesajlar Konusunda Bilgi Sahibi midir?
Bilinçaltında sürekli biriken anılar zaman içerisinde kişilerde davranış değişikliğine yol açmaktadır. Bilinçaltına yerleştirilen bilgiler insan davranışlarını ve kararlarını etkilemektedir. Araştırmalar tv, sinema, reklamlar ve internet oyun sitelerinde yer alabilecek subliminal mesajlarla ilgili ailelerin yeterince bilgi sahibi olmadığı göstermektedir. Bilinçaltındaki şeyler fark edilmiyor olsalar da bilinci etkileyeme devam ederler. Bu gerçeklik insanları bilinçaltını subliminal mesajlarla etkilemeye sürükledi.
Subliminal mesaj veya bilinçaltı mesaj nedir?
Subliminal mesaj veya bilinçaltı mesaj başka bir objenin içerisine gömülü olarak aktarılan işaret ya da mesaja denilmektedir. Bu tarz mesajlar insanların algı eşiklerinin altında kalır ve o anda fark edilmemeleri üzerine tasarlanmıştır. Bilinç düzeyinde algılanamayan bu mesajlar bilinçaltını etkileyebilmektedir. Subliminal mesajlarla bireyin ya da grupların davranışlarının verilen mesajın içeriğine göre yönlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu tür mesajlar zihinde daha kalıcı olurlar. Bizim gördüğümüz ya da duyduğumuz halde bilinçli olarak algılayamadığımız birçok şeyi bilinçaltımız otomatik bir pilot gibi kaydeder. Reklam veya iletişim aracı olarak kullanılan subliminal mesaj tekniği, bireyin farkına varmadan istenilen tüm mesajların bilinçaltını harekete geçirecek dürtüleri uyaracak şekilde gönderilmesi yoluyla olmaktadır.
Subliminal çalışmalarda kodlanmış mesajlar, alıcılar tarafından direk algılanamaması üzerine kurgulanmıştır. Bunlar gizli resimlerle, ses dosyalarıyla, çeşitli arka plan resimleriyle verilir. Subliminal mesajların beynin sağ tarafındaki bölgede daha kalıcı ve etkili yer aldığı ortaya çıkarılmıştır (Önel, 2016).
Bu teknik Ne Zamandır İnsanlar Üzerinde Denenmektedir?
Subliminal tekniklerin kullanımı çok eskilere dayanmaktadır. Subliminal teknikler reklamcılık alanında ilk kez 1957 yılında Amerika’da görülmüştür. 1957 yılında James Vicary “Picnic” adlı filmde 25. kare tekniğini uygulamaya karar vermiştir. Filmde her 5. Saniyede bir, saniyenin 1,3000’ne denk gelecek şekilde “Patlamış mısır ye ve coca cola iç” yazan kareler yerleştirilmiştir. Sonuçta, film salonlarında kola ve mısır satışları istatistikî olarak kıyaslanabilecek oranda, anlamlı düzeyde artış göstermiştir.
25. Kare Nedir?
25. Kare tekniği bilinçaltına insanların istekleri dışında alışkanlıklarına, isteklerine, fikirlerine, düşüncelerine yön verecek farklı düşünmelerini, istemelerini, fikir geliştirmelerini sağlayacak şekilde gizli olarak uygulanan sistemli ve planlı bir mesaj telkin yollama şeklidir. Bu uygulama kliplerde, reklam filmlerinde, filmlerde, çizgi filmlerde 25. kare uygulaması “bilinçaltı telkini” şeklinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu telkin şeklinde süreç 24 karelik görüntü sonrasında mesaj içerikli 25. karenin izleyicinin bilinçaltına gönderilmesiyle uygulanmaktadır. Tanınmış, rol model kişilerin kaynak olduğu sublimleme yönteminde mesaj alıcıya daha kolay verilmektedir. İnternet oyun sitelerinde çocukların rol model kabul ettikleri Barbie, Anna, Elsa, Örümcek Adam gibi karakterler üzerinden subliminal mesajlar daha kolay verilebilmektedir. Yapımcılar güçlü bir güdü olan cinselliği kullanarak, dikkati mesaja çekmeyi hedeflemektedir. Özellikle reklam yapımcıları kadın objelerinin kullanıldığı reklamların tüketicileri ekran başında daha fazla tuttuğunu keşfetmişlerdir. Bu keşiften sonra ise reklamcıların tamamına yakını reklamlarda kadınları oynatmaya başlamışlardır. (Özdemir, 2003) İnsanları bir şeye ikna edebilmek için motive edici gücü iyi organize etmek ve onları manipülatif etkiye maruz bırakmak gerekir. (Anık, 2002) Mesajın sıklığı ve iyi organize edilmiş olması zamanla kanıksanmayı ve kabulü sağlar. Aristo iletişimin asıl amacının inandırma olduğunu söylemiştir. (Darıcı, 2016) İknaya ilişkin bütün çalışmaların amacı insanları başlangıç noktasından alıp hedeflenen noktaya getirmektir. İkna edenle edilen arasında ortak bir payda varsa ikna edilme olasılığı daha yüksektir. İnternet oyun sitelerinde çocuklarla onları bir şeylere ikna etmek isteyen programcılar arasındaki ortak payda genelde çocukların rol model aldıkları çizgi film karakterleri olabilmektedir. İnsanları bir şeye ikna etmek için farklı teknikler kullanılabilir. Önce güven oluşturulur. Daha sonra ise mesaj daha kolay bir şekilde verilir Bu şekilde ikinci bir istek daha makul ve kabul edilir olarak algılanmaktadır.
Yaşasın “Can” Kazandım. Peki Gerçekte Kazanılan Neydi?
İnternet oyun sitelerinde “can” karşılığında oyun oynayan birisinin canı bittiğinde 100 tl para verip can satın alabileceği opsiyonuna alternatif isterse bu oyunu farklı sosyal medya hesaplarında paylaşması karşılığında hediye can verileceğinin söylenmesi bu ikna yöntemine örnek olarak verilebilir. Bu durumda kişi para vermeye nazaran gönüllü bir şekilde o oyunun reklamını sosyal medya hesaplarında yapmaya ikna edilmiş olur.
Çok Sık Tekrar Edilen Mesaj Zamanla İnsanlarda Doğru Algısı Oluşturur Mu?
Çok sık tekrar edilen mesaj zamanla insanlarda doğru algısı oluşturur. Her tekrar bilinçaltında kalıcı hale gelir. Mesaj içeriği olumsuz bir veriyse, bu bilinçaltında kalıcı hasarların oluşması anlamına gelmektedir. İnternet oyun sitelerinde aşk, kaçamak, öpüşmek, şiddet, cinsellik, çıplaklık gibi sıkça kullanan mesajlar kanıksanarak normal bir durum olduğuna yönelik bireyi kendisine ikna eder. Çünkü, çok zayıf bir uyarıcı düzenli olarak tekrarlandığı takdirde güçlü bir etki yaratacaktır. Tığlı (Aktaran: Acet, 2013) Bilinçaltı mesajlarda en çok doğum ve ölüm arketipi kullanılmaktadır. Bunun bir nedeni de FMRI cihazıyla yapılan beyin araştırmalarında deney gruplarına bir insanın doğumundan ölümüne kadar değişik fotoğraf kareleri gösterilmiş, en fazla zihinsel tepkinin doğum ve ölüm olaylarına verildiği görülmüştür. Yine cinsellik içeren reklam filmlerinin diğerlerine nazaran beynin daha fazla bölgesini uyardığı görülmüştür. (Darıcı, 2016) Bundan dolayı yapımcılar seks ve ölüm olgularını çocuk gelişimini olumsuz etkileyecek şekilde kullanmaya başlamışlardır. (Önel,2016)
Subliminal Mesajlar İstenilen Yönde Davranış Değişikliği Oluşturabilir Mi?
Ölüme ve korkuya dayandırılan subliminal mesajlar istenilen yönde tutum ve davranış değişikliği oluşturabilir. İnternet oyun sitelerinde bu iki güçlü unsurun bilinçaltı mesaj olarak verildiği görülmüştür. Çünkü, insanların bilinçaltı doğum, ölüm ve cinsellik kavramlarına karşı hassastır. Bu kavramlardan daha fazla etkilenmektedir. (Kılıç, 2011) Verilmek istenen mesajlar çoğu zaman imgeler yoluyla aktarılır. İmgelem, insanların düş ve hayal dünyasını kapsayan, düşünce ve duyguların yerine geçen işaretler dizisidir. (Kapar, 2009) İmgelemde en önemli veri kaynağı gözdür. Kişide imgelem yoluyla endişe, depresyon, haz ve sevinç duygusu oluşturmak mümkündür. Limon hayal eden birisinin hiç farkında olmadan ağzının sulanması limonun ekşiye dair imgeleminden kaynaklanmaktadır. İmgelem insanın hiç farkında olmadan hayal dünyasını harekete geçirir. Beyin için gerçek ve hayal arasında ince bir çizgi vardır. Bu durum çoğu zaman bebek ve çocuklarda ayırt edilemez. Pokemon’un etkisinde fazla kalarak uçacağını sanan ve camdan atlayarak kolunu bacağını kıran Ferhat isimli çocuk buna örnek olarak verilebilir. Subliminal mesajlarda imgelem yoğun olarak kullanılır. En sık kullanılan imgelem yöntemi ise ansal kurgudur. Beyin ansal kurgu sırasında hareketli görüntüyü, görme zamanının özellikle kısa tutulmasından dolayı verilen subliminal mesajı aynen alır. Beyin o an ilişki kuramadığı cinsellik, korku gibi görüntüleri bilinçaltına sonra yorumlamak, anlamlandırmak üzere atar. En sık kullanılan imgeleri kadın imgesi, erkek imgesi, çocuk imgesi, müzik imgesi, kültüre dair imgeler, renk imgesi olarak sıralayabiliriz.
Uzman Pisikolojik Danışman Zafer Çon
