Sözcük dağarcığı sınırlı olan çocuğun iç dünyasını ve zihinsel yapısını yansıtabildiği araçların başında resim gelmektedir. İki yaşından itibaren tüm çocuklar bilinçli olarak resim yapmaya başlarlar ve onlar için resim, aslında konuşma gibi bir iletişim aracıdır. Resmin bu özelliği dikkate alınarak, akademik çevrelerce de son zamanlarda psikolojik test aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Birçok psikoloğun, çocuğun iç dünyasını anlamak adına kullandığı oyun terapisi ve davranış terapisi içerisinde de resim yapımı yoğunlukla kullanılan yöntemler arısında yer almaktadır.

Çocuğun yaptığı resimler, aslında çocukların ruh dünyalarını anlamamız için ipuçları taşıyan verilerdir. Veriyi nasıl analiz edeceğimiz de bu yazımızda açıklayacağımız bir konudur. Resim analizi yapmak “akıllarına ayna tutmak” anlamına gelmektedir. Uzmanlar resimdeki ifadelerin yorumlanması ile çocuğun zayıflıklarını, korkularını, güçlü yönlerini, sevgilerini, kullanılmayan potansiyellerini ortaya çıkarılabileceğini ifade etmektedirler.

Çocuk resimleri yaşlarına göre dönemlere ayrılmaktadır.

Çocuk Resimlerinin Yaşlara Göre Dönemleri

2-4 yaş arası dönem: Karalama evresi olarak düşünülebilir. Keşif ve icat dönemidir. Çocuklar çizgilerin ve renklerin yansıtıcı gücünü keşfeder.

4-8 yaş arası dönem: Şematik çizim dönemidir. Çocuk çizmek istediklerini ayrıntıya yer vermeden şemalarla ifade etmek ister.

5 yaş dönemi: Çocuk amaçlı resim yapabilmektedir. Ayrıntılara önem vermektedir. Renk seçimlerini bilinçli yapabilmektedir.

6 yaş dönemi: Çocuklar bu dönemde gerçekçi resimler yapabilirler. Bu dönemde çocukların bireysel farklılıkları ön plana çıkmaktadır. Saydamlaştırma (evin içini dışarıdan görebilme), realizm (gerçekçi çizme), tekrar (aynı şeyleri tekrar etme), düzleme (kağıt düzdür o halde her şey düz olabilir), simetri (denge arayışı), orantı (büyük-küçük ilişkisi), tamamlama (yan profildeki insan yüzünde iki göz olabilir) ve espri (gülümseyen güneş veya bulutlar) görülebilir. Çocuk kurallara uygun resim yapmak isteyecektir.

Çocuk iç dünyasını anlamada “adam çizimi”, “aile çizimi”, “ev, ağaç, insan çizimi” gibi konu başlıkları başta gelmektedir. Analiz sırasında, çocukların kendi resimleri üzerine konuşmaları ve resimlerini anlatmaları bize yardımcı olacaktır. Dört yaşın altındaki çocuk resimlerinde, çizimler ile anlatımlar arasında uyuşmazlık gözlemlenebilmektedir.

Aile içerisinde sevilen mutlu çocuk ile sevilmeyen mutsuz çocukların resimlerinde farklılıklar bulunabilmektedir. Mutsuz çocuk, aile içerisinde kendisine tehdit olarak gördüğü kimselere ya resminde hiç yer vermez ya da küçük boyutlu ve kağıdın köşesine özensiz çizerken; mutlu çocuk, kendisine değer veren ve seven kimseleri kağıdın ortasına büyük olarak ayrıntılı çizmektedir. Sorunsuz ailelerde özgüven sahibi mutlu çocuk, tüm aile üyelerini eksiksiz ve birbirlerine yakın olarak kağıdın ortasında mutlu görünüme kavuşturmak isteyecektir. Bu tür resimlerde aile üyeleri yarım bırakılmadan bireyselleştirilmiş olarak ve doğal bir yakınlık içerisinde mutlu görünmektedirler. Aile bireylerinin kişileştirilmediği, yarım bırakıldığı, kağıdın bir köşesine üst üste istiflendiği veya sıkıştırıldığı, olumsuz sembollerin ve fantastik figürlerin yer verildiği, küçük boyutlu olarak ayrıntıların atlanıldığı resimler çizen çocukların aile içerinde özgüven eksikliği yaşadığı, mutsuz olduğu, önemsenmediği düşünülebilir.

Çocuğun bilinçli olarak renk seçimleri dört yaşından itibaren başlamaktadır. Renk seçimleri kültürlere göre değişebilmektedir. Örneğin, Güney Avrupa ülkelerinde canlı renkler tercih edilirken, Kuzey Avrupa ülkelerinde daha mat renler tercih edilebilmektedir. Çocuk sevdiği nesneleri ve bireyleri sevdiği renklerle, sevmediği nesneleri ve bireyleri sevmediği renklerle ifade etmek isteyecektir. Ama dört yaşından itibaren çocuk resimlerinde ağırlıklı olarak siyah ve kırmızı renlere yoğunluk veriyorsa, üzerinde düşünülmesi gereken olumsuz bir konu olduğunun işareti olabilir.

Örnek Resim Analizleri

Resim-1:

Annesinin resmini yapan 3 yaşındaki çocuk, annesinin tüm uzuvlarını yapma çabası içerisinde görünüyor. Motor gelişimleri tam gelişmemiş olduğundan ayrıntılara inememiş olarak görünse de yaşına göre iyi bir çalışma yaptığı belirgin. Annesini kağıdın ortasına ve büyük boyutlu çizmiş olması anneye olan sevginin ve güvenin büyüklüğünü de göstermektedir.

Resim-2:

Şematik evre özelliği taşıyan resimde çocuk kağıdın tamamını farklı renklerde ve dairesel olarak doldurduğu görülmektedir. Kompozisyonun ortasında muhtemelen anne veya baba figürü büyük boyutlu olarak yer almaktadır. Resmin merkezindeki bu büyük figürün etrafı dairesel başka şekiller ile süslenmiş. Resmin yarım kalmaması diğer bir deyişle tamamlanmış olması, canlı renklere yer verilmesi ve aile üyelerinden birinin büyük boyutlu olarak merkeze yerleştirilmiş olması, çocuğun kendini güvende hissettiğini ve sevgi ile büyütüldüğünü simgelemektedir.

Resim-3:

Ortada büyük boyutlu olarak baba, solda anne, arkasında abla ve onun arkasında küçük kardeş yer alırken sağ tarafta kendisine yer veren spor yapan figürünün yer aldığı aile resmi. Resimde güçlü baba merkezde iken diğer tüm aile bireylerine yer verilmiş olması aile içi güvenin ve sevginin önemli bir göstergesidir. Ayrıca ailenin tüm üyelerini tam olarak çizmiş olması ruh sağlığı ile ilgili olumlu bir ipucu sunmaktadır. Tüm aile üyelerinin mutlu görünüyor olması da yine çocuktaki olumlu bakış açısını desteklemektedir.